Przewóz grzecznościowy, taxi – coraz cześciej korzystamy z tego, aby to ktoś inny podwoził nas do pracy, na spotkanie czy na imprezę.

W dzisiejszych czasach pasażerowie coraz częściej korzystają z nowoczesnych rozwiązań jakie dają im aplikacje, dzięki którym mogą zamówić przejazd samochodem, który nie jest prowadzony przez licencjonowanego taksówkarza.

Bardzo często przejazdy te są znacznie tańsze od tradycyjnej taksówki, lepiej dostępne i bardziej komfortowe zarówno dla pasażerów jak i dla kierowców. Mowa tutuj o takich aplikacjach jak Uber czy BlaBlaCar. Przewóz grzecznościowy staje się coraz popularniejszy.

Uber działa na podobnej zasadzie co taksówka. Aplikacja Uber służy do zamawiania usług transportu samochodowego poprzez kojarzenie kierowców z pasażerami. Kierowcą w Uberze może zostać każdy (po uprzednim zarejestrowaniu), nie ma jednak mowy o jakichkolwiek licencjach czy kursach. Zamawianie kursu przez pasażera odbywa się poprzez aplikację, a opłatę za przejazd uiszcza się za pomocą karty kredytowej. Przejazdy Uberem są bardzo popularne w Stanach Zjednoczonych, natomiast w Polsce można powiedzieć, że dopiero raczkują. Z kolei przejazd z aplikacją BlaBlaCar działa na nieco innej zasadzie. Prywatni kierowcy, którzy zamierzają odbyć określoną podróż rejestrują swój przejazd i umożliwiają pasażerom dołączenie do nich w podróży, za co pobierają określoną opłatę.

W związku z dynamicznym rozwojem rozwiązań tego typu, których z pewnością będzie na rynku przybywać coraz więcej, interesującym zagadnieniem jest kształtowanie się odpowiedzialności kierowców względem pasażerów w przypadku gdy pasażer w jakiś sposób ucierpi podczas przejazdu.

Kształtowanie się granic odpowiedzialności kierowców jest uzależnione od tego czy przewoził pasażera „z grzeczności” czy też pobierał z tego tytułu pieniądze lub odniósł inną korzyść. Zgodnie z art. 436 § 1 k.c. odpowiedzialność kierowcy za szkody wyrządzone w związku z ruchem pojazdów mechanicznych jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka.  Z tym, że zgodnie z § 2 tegoż artykułu odpowiedzialność na zarazie ryzyka zostaje ograniczona względem pasażerów przewożonych z grzeczności, bowiem kierowca w przypadku zderzenia się pojazdów mechanicznych odpowiada wtedy na zasadzie winy. Oznacza to, że w przypadku takiego zdarzenia, poszkodowany będzie musiał udowodnić kierowcy, że to z jego winy doszło do zdarzenia wywołującego szkodę.

Jak słusznie zauważa Sąd Apelacyjny w Poznaniu w swoim wyroku z dnia 23 listopada 2006 roku o sygnaturze akt I ACa 678/06 „Przewóz grzecznościowy nie jest identyczny z pojęciem przewozu nieodpłatnego. Przewóz z grzeczności ma miejsce tylko wówczas, gdy osoba przewożąca kieruje się poczuciem grzeczności w potocznym tego słowa znaczeniu.” W związku z powyższym przewóz pasażera może być zakwalifikowany jako „grzecznościowy” tylko w wypadku, gdy kierowca nie ma żadnego interesu w tym, aby pasażera przewieść i robi to na tzw. „ładne oczy”. Co więcej, jak czytamy w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1970 roku o sygnaturze akt I CR 73/70 „Nie jest przewozem z grzeczności w rozumieniu przepisu art. 436 § 2 zd. drugie k.c. przewóz dokonany przez posiadacza samochodu w wykonaniu zawartej z przewożonym umowy, że wspólnie tym samochodem odbędą wycieczkę, przy czym część kosztów podróży poniesie przewożony.”

Wracając do zagadnienia przewozów przez prywatnych kierowców za pomocą aplikacji Uber czy też BlaBlaCar – pobranie od pasażerów opłaty lub otrzymanie innej korzyści, kwalifikuje odpowiedzialność kierowcy względem pasażera jako odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, tzn. że niezależnie od tego kto był winny zdarzeniu wywołującemu szkodę – pasażer może dochodzić swoich roszczeń od kierowcy który go przewoził. Powyższe wyraźnie wskazuje, że odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest odpowiedzialnością znacznie szerszą od odpowiedzialności na zasadzie winy.

Na zakończenie należy wspomnieć, iż w przypadku pojazdów, które posiadają ważną polisę OC (która jest obowiązkowa), za szkody wywołane w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, bez względu na to czy kierowca przewoził pasażera odpłatnie czy też „z grzeczności” – odpowiada ubezpieczyciel.