Czym jest firmanctwo?
Polski system podatkowy jest tak skonstruowany, że przedsiębiorca płaci dwa rodzaje podatków: VAT (za wyjątkiem zwolnień) oraz dochodowy. Dodatkowe obciążenie stanowią składki ZUS, które od 2022 roku powiązane są z dochodem firmy. Różne są powody firmanctwa. Przykłady: utrata podmiotowego zwolnienia z VAT czy brak prawa do ulgi po zakończeniu 24 miesięcy korzystania z preferencyjnej składki ZUS.
Niektórzy przedsiębiorcy decydują się na rezygnację z prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek i działania pod cudzym nazwiskiem lub pod szyldem innej firmy. Do przestępstwa uciekają się również podatnicy ukarani zakazem prowadzenia działalności gospodarczej, a także ukrywające dochody w obawie o utratę prawa do renty czy emerytury.
Wykrycie firmanctwa powoduje nie tylko utratę ulg i przywilejów, ale i zapłacenie przez podatnika (firmanta) wyższego podatku.
Czym jest firmanctwo? KKS
Firmanctwo Kodeks karny skarbowy definiuje jako zatajenie działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługiwanie się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to narażenie podatku na uszczuplenie. Firmanctwo dotyczy zarówno rozpoczęcia nowej, jak i rozszerzenia już prowadzonej działalności gospodarczej, przy posługiwaniu się podstawioną osobą lub firmą – wraz z brakiem opodatkowania we własnym zakresie.
Zatajenie działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek (lub jej rozmiarów), które ma na celu uchylenie się od opodatkowania, określane jest zarówno w prawie karnym skarbowym, jak i prawie podatkowym, firmanctwem. Stanowi jednocześnie podstawę do odpowiedzialności karnej i podatkowej.
Firmanctwo – kodeks karny skarbowy
Już pierwsza polska ustawa skarbowa uznawała przestępstwo firmanctwa, w dodatku sankcjonowana była również jego forma stadialna: usiłowanie.
Kwestię odpowiedzialności za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe reguluje Ustawa z dnia 10 września 1999 roku: Kodeks karny skarbowy. W tytule I, w dziale II, części szczególnej Kodeksu znajdują się rozdziały zawierające katalog przestępstw i wykroczeń skarbowych ułożonych według klucza chronionego przez nie przedmiotu ochrony.
Rozdział 6. zawiera przepisy prawne dotyczące obowiązków podatkowych i rozliczeń z tytułu dotacji lub subwencji. Ujęte w tej części zachowania karalne odnoszą się do ochrony podatków pośrednich, rachunkowości, ewidencji i, co w tym artykule najbardziej nas interesuje, do zatajenia działalności gospodarczej. Przestępstwo zatajenia działalności gospodarczej, czyli firmanctwo (art. 55 k.k.s.), zalicza się do czynów skierowanych przeciwko obowiązkom podatkowym, polegających na uniknięciu obowiązku zapłaty podatku. Firmanctwo Kodeks karny skarbowy umieszcza między zatajeniem przedmiotu opodatkowania (art. 54 k.k.s.) a oszustwem podatkowym (art. 56 k.k.s.), jako przestępstwo zawierające elementy z obydwu przepisów je okalających.
Firmanctwo – ordynacja podatkowa
Kodeks karny skarbowy nie jest jedyną ustawą regulującą kwestię odpowiedzialności za firmanctwo. Z firmanctwem wiąże się nie tylko odpowiedzialność karna skarbowa, ale i odpowiedzialność podatkowa. Regulują Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997 r. w artykule 113 [Zatajenie działalności]:
Jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.
Znając definicję firmanctwa z Kodeksu karnego skarbowego, możemy zauważyć, że o ile k.k.s. skupia się na akcie posługiwania się imieniem i nazwiskiem (…), o tyle przedmiotem zainteresowania Ordynacji jest głównie skutek w postaci powstania zaległości podatkowych.
Sama sankcja podatkowa nie ma też charakteru represyjnego – podatnik właściwy (firmant) nie jest zobowiązany do uiszczenia kwoty większej niż wynosi uszczuplona przez niego należność. Jednym z powodów takiego stanu jest trudność w przeprowadzeniu postępowania dowodowego.
Kara za zatajenie prowadzenia działalności gospodarczej
Z jakimi karami musi się liczyć przedsiębiorca działający pod cudzą firmą? Firmanctwo zagrożone jest karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności do lat 3, albo obiema tymi karami łącznie. Zgodnie § 2 art. 55 k.k.s., jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
Kolejny paragraf stanowi natomiast, że jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Za wykroczenie to sąd może orzec karę grzywny, ale i środek karny w postaci przepadku przedmiotów.
Firmanctwo – przedawnienie karalności
Zgodnie Kodeksem karnym skarbowym, w przypadku przestępstw skarbowych zagrożonych karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3 – przestępstwo ulega przedawnieniu po upływie 5 lat od jego popełnienia. Firmanctwo przedawnia się zatem po upływie 5 lat od popełnienia tego przestępstwa, a sam bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności zobowiązania podatkowego.
